TÁC DỤNG CỦA QUYỂN SÁCH "CẦM CA TÂN ĐIỆU" ĐỐI VỚI SỰ ĐỊNH HÌNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA ĐỜN CA TÀI TỬ NAM BỘ

        Tác giả Trần Phong Sắc (Đằng Huy) cùng với nhạc sĩ Lê văn Tiếng (Cử Thiện) hợp soạn quyển sách “CẦM CA TÂN ĐIỆU” in tại nhà in Joseph Nguyễn văn Viết - Sài Gòn, năm 1926 đã đánh dấu mốc đặc biệt quan trọng cho việc hình thành và phát triển một loại hình nghệ thuật không chỉ mang tính chất dân gian, mà còn mang tính “hàn lâm, bác học”. Đó là “ĐỜN CA TÀI TỬ” thuộc vùng đất NAM KỲ LỤC TỈNH, mà ngày nay thường gọi là nghệ thuật “ĐỜN CA TÀI TỬ NAM BỘ” (ĐCTTNB). Vì sao vậy? Bởi hầu hết những cuốn sách, hoặc tư liệu, ấn phẩm sưu tầm được trước đó, bài bản ĐCTT chưa có sự phân loại hơi, điệu, câu cú, lớp lang gì cả, chưa được sắp xếp thành hệ thống các điệu thức: BẮC, HẠ, NAM, OÁN, với các hơi: XUÂN, AI, ĐẢO, NGỰ như quyển CẦM CA TÂN ĐIỆU.
        Tương truyền qua các thế hệ nghệ nhân học trò của nghệ nhân nhạc sư Nguyễn Quang Đại (tục danh BA ĐỢI) xuất thân từ nhạc cung đình Huế, khi vua Hàm Nghi xuất bôn, theo phong trào Cần vương vào miền Nam dạy nhạc, ở vùng Cần Đước, Cần Giuộc, Sài Gòn, Chợ Lớn cho biết vào khoảng những năm đầu thập niên 20 của thế kỷ XX, nhạc sư Ba Đợi, cùng với các nhạc sư tiền bối tên tuổi vùng này như các ông: SÂM, HỒ, NGÔ, ĐẠO, tổ chức cuộc họp với các các nhạc sư, nhạc sĩ nổi tiếng đương thời cả hai miền Đông, Tây Nam Kỳ Lục Tỉnh, tại nhà ông Tư Trì ở làng Tân Thành, quận Cần Đước, tỉnh Chợ Lớn (nay thuộc xã Tân Lân, huyện Cần Đước, tỉnh Long An) trao đổi về chuyên môn, đi đến thống nhứt hệ thống BÀI, BẢN, HƠI, ĐIỆU, LỚP LANG, CÂU CÚ, NHỊP NHÀNG … Từ đó cho ra đời hệ thống 20 bài bản Tổ và nhiều bài bản lớn, nhỏ, vắn, dài khác, hình thành nhạc mục ĐCTTNB và sân khấu Cải lương Nam Bộ (SKCLNB)*. Sau đó được nghệ nhân nhạc sĩ Lê Văn Tiếng (người quận Thủ Thừa, nay thuộc huyện Thủ Thừa, tỉnh Long an) sưu tầm ghi chép đầy đủ và được soạn giả Trần Phong Sắc (người thị xã Tân An, nay thuộc thành phố Tân An, tỉnh Long An) soạn lời, từng câu, từng lời ca đều trùng khớp với chữ nhạc, rất dễ đờn ca đối với những người mới học.
        Hơn thế nữa, mở đầu quyển sách, chẳng những tác giả có lời tiểu dẫn nêu rõ mục đích, yêu cầu, là ngoài việc hệ thống hóa BÀI, BẢN mang tính học thuật, đã được các nhạc sĩ, nhạc sư thống nhất, mà còn đề cập ý nghĩa nội dung giáo dục đạo đức gia đình và xã hội của môn âm nhạc dân tộc cổ truyền này. Kế đến là phần hướng dẫn, có hình minh họa trên cây đờn Kìm thật chi tiết, tỉ mỉ, từ cách lên dây theo thang âm ngũ cung: HÒ, XỰ, XANG, XÊ, CỐNG; các loại dây tương ứng với các giọng điệu, các loại nhịp như: nhịp Trường canh, nhịp Song lang, nhịp Nội, nhịp Ngoại … cho đến “cách đặt bài ca thì cần phải tùng theo dấu của chữ đờn …”. Phần còn lại của quyển sách gồm 60 bản nhạc, in song hành với 60 bài ca trên từng trang sách, tuần tự theo hệ thống, trước tiên là 20 bản Tổ: 6 Bắc (Lưu thủy, Phú lục, Bình bán, Xuân tình, Tây thi, Cổ bản), 7 Bắc lễ (Xàng xê, Ngũ đối thượng, Ngũ đối hạ, Long đăng, Long ngâm, Vạn giá, Tiểu khúc), 4 Oán chính (Tứ đại oán, Phụng hoàng, Giang nam, Phụng cầu hoàng), 3 Nam (Nam xuân, Nam ai, Đảo ngũ cung) và 40 bản còn lại đến cuối quyển sách là những bài bản khác.

Hai người cháu của cụ Trần Phong Sắc và cụ Lê Văn Tiếng nhận Bằng truy tặng danh hiệu Nghệ nhân Dân gian cho 2 cụ.
         Quyển “CẦM CA TÂN ĐIỆU” ra đời đã nhanh chóng trở thành quyển sách “gối đầu giường” của giới nghệ nhân nhạc sĩ ĐCTT và sân khấu cải lương (SKCL) khắp Nam kỳ lục tỉnh. Đồng thời, từ đó trở đi quyển sách có vai trò nền tảng cơ bản, để các thế hệ hậu bối vừa luyện tập, vừa sáng tác bổ sung ngày càng hoàn thiện danh mục bài bản âm nhạc ĐCTT - SKCL phong phú như ngày nay, với hàng trăm bài bản khác. Nhờ đó mà phong trào ĐCTTNB không ngừng phát triển cả số lượng và chất lượng, trở thành loại hình sinh hoạt văn hóa tinh thần thường nhựt trong đời sống cộng đồng người Việt, không chỉ ở Nam Bộ, mà lan tỏa cả nước và hải ngoại, được UNESCO, ghi vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ngày nay, nghệ nhân nhạc sư tiền bối Nguyễn Quang Đại (Ba Đợi) được xem như Hậu Tổ của nghệ thuật ĐCTTNB. Linh vị ông được phối thờ tại đình Vạn Phước, xã Mỹ Lệ, huyện Cần Đước, tỉnh Long An, thì không thể không nhắc đến công lao đóng góp to lớn và rất quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển loại hình văn hóa nghệ thuật này của hai ông Trần Phong Sắc và Lê Văn Tiếng với quyển sách “CẦM CA TÂN ĐIỆU”./.
 

(*) Xem “Kỷ yếu HỘI THẢO KHOA HỌC về ĐỨC NGHỆ NHƠN TIỀN PHONG NHẠC LỄ, NHẠC TÀI TỬ NGUYỄN QUANG ĐẠI” , Sở Văn hóa – Thông tin (nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tỉnh Long An, XB tháng 3 – 1996 , Tr 52.