NGHĨA TÌNH TRÊN CHIẾN TRƯỜNG XƯA

      Khánh thành Khu tưởng niệm liệt sĩ Tiểu đoàn 263, Quân khu 8 tại xã An Lục Long huyện Châu thành.

 Chuyện gần 60 năm trước
Đêm 2/5/1968 (6/04, Mậu Thân), sau khi đánh và tiêu diệt đồn Đông Sơn huyện Gò Công và đồn Quơn Long huyện Chợ Gạo tỉnh Tiền Giang, Tiểu đoàn 263 Bến Tre rút quân về qua ấp Cầu Ván, xã An Lục Long huyện Châu Thành, tỉnh Long An thì trời vừa sáng, không kịp vượt qua đường theo kế hoạch, buộc họ phải dừng chân ở một ấp mà địa hình trống trải, bằng phẳng rất bất lợi trong phòng ngự nếu phải đụng độ với địch; không còn cách nào khác, cả đơn vị tổ chức ém quân tại đây chờ đêm hành quân tiếp. Để chủ động đối phó với mọi tình huống xảy ra, đơn vị tổ chức trú quân theo đội hình chiến đấu và bí mật xây dựng công sự, trận địa và ngụy trang kỹ bằng cây xanh, cỏ khô, rơm rạ...
Không hiểu vì lý do gì mà tin tức chuyển quân và địa điểm đóng quân của bộ đội ta bị lộ, 9 giờ sáng ngày 3/5/1968, địch ùn ùn đổ quân bao vây, cả Tiểu đoàn lao vào cận chiến với địch đông hơn nhiều về quân số và áp đảo về vũ khí trang bị, nhưng toàn đơn vị vẫn anh dũng chến đấu chống trả quân địch hết sức quyết liệt, gây cho chúng nhiều thương vong. Sau nhiều lần đánh vào không được và bị thương tổn thất lớn, địch liền tăng cường lực lượng bổ sung. 12 giờ cùng ngày lực lượng của sư đoàn 7 đối phương có máy bay ném bom, trực thăng vũ trang và 50 xe tăng, xe bọc thép yểm trợ hùng hổ kéo đến đánh vào trận địa. Do cơ số đạn ít ỏi đã sử dụng gần hết trong hai trận đánh đồn trước đó, nên bộ đội  chiến đấu chủ yếu bằng lưỡi lê, báng súng và một ít lựu đạn còn sót lại và đã lần lượt hy sinh anh dũng.
Chú Phạm Văn Hà một nhân chứng hồi đó kể.
- Lúc đầu địch dùng hỏa lực của máy bay, xe tăng đại bác băm nát trận địa ta trong khoảng 1 km², sau đó mới xua quân vào, súng phun lửa trên xe bọc thép thiêu sạch mọi thứ kể cả cây cối, nhà cửa khiến trận địa tan hoang.
Còn chú Đoàn Văn Thành kể.
- Sau khi im tiếng súng, dân trong ấp kéo ra, chứng kiến hình ảnh hết sức đau lòng. Xác bộ đội ta nằm rải rác khắp nơi, bọn địch đi lại nghêng ngang, quay phim chụp ảnh và tiếp tục xả súng bắn bồi vào những chiến sỹ ta bị thương.
Ngay lúc đó một cuộc đấu tranh binh vận của nhân dân nổ ra, sau một hồi đấu tranh, lý lẽ và giằng co với địch; bọn chúng mới cho nhân dân đưa xác bộ đội chôn cất. Trong trận đánh không cân sức này có khoảng 130 chiến sỹ ta đã anh dũng hy sinh. Duy nhất chỉ biết tên một liệt sỹ quê quán ở Hà Nội thông qua giấy tờ ở trong túi áo, số còn lại đều là liệt sỹ vô danh.
Tấm lòng dân nơi chiến trường xưa
Những năm trước giải phóng, dù sống trong sự đàn áp kìm kẹp của địch, nhân dân địa phương vẫn âm thầm tưởng nhớ đến các liệt sỹ, đến ngày 7/4 âm lịch hàng năm; mỗi nhà làm một mâm cơm mang đến thờ cúng tại nấm mồ tập thể của 130 liệt sỹ của Tiểu đoàn 263 Bến Tre. Cũng tại nơi liệt sỹ nằm lại, bà con đóng góp vật liệu dựng lên một ngôi miếu thờ các liệt sỹ chủ yếu bằng gỗ tre, dừa nước tạm bợ nhưng ấm áp nghĩa tình.
Sau năm 1975, hài cốt liệt sỹ đã được nhân dân địa phương quy tập về nghĩa trang liệt sỹ huyện Châu Thành. Nhưng đã thành thông lệ hàng năm, đám giỗ 130 liệt sỹ ở địa phương vẫn được duy trì trong suốt 56 năm qua. Từ chỗ tự phát ban đầu, dần dần đám giỗ đã được thực hiện nề nếp quy củ, có sự lãnh đạo của chi bộ ấp, có ban tổ chức do dân bầu ra lo tổ chức thực hiện. Ngoài tiền ngân sách xã chi cho đám giỗ hàng năm, nhân dân địa phương còn tình nguyện đóng góp kinh phí để hỗ trợ. Hàng năm đến ngày 7/4 âm lịch, bà con trong ấp tụ tập về ngôi miếu để tưởng nhớ 130 liệt sỹ đã hy sinh. Nghi thức cúng giỗ cũng được tiến hành rất trang trọng. Sau khi thắp hương cúng giỗ là nghi thức chào cờ, mặc niệm, đọc diễn văn và bí thư chi bộ ấp báo cáo những thành tựu kinh tế văn hóa, xã hội của ấp trong năm qua.
Để nơi thờ cúng liệt sỹ được tươm tất hơn, nhân dân trong ấp đã tình nguyện đóng góp kinh phí xây dựng nơi thờ cúng liệt sỹ gồm khuôn viên hàng rào, nhà tưởng niệm vứi kinh phí hàng chục triệu đồng (năm 1989). Trong đó má Thanh Thị Anh 77 tuổi ở thị trấn Tầm Vu đóng góp gần 5 triệu đồng (1989), cùng hàng chục bà má khác trong ấp, người góp của, kẻ vận động con cháu góp công. Các má nói rằng “Thấy nơi thờ cúng liệt sỹ chỉ là túp lều tranh thấy thương thấy tội quá” nên các má góp sức làm.
Khi nơi thờ cúng liệt sỹ được xây dựng khang trang hơn, thì các cháu học sinh trong ấp cũng góp tay vào, mang hoa, cây cảnh đến trồng xung quanh nhà tưởng niệm và dần sau đó nhà tưởng niệm liệt sỹ này đã trở thành một di tích lịch sử, là nơi để sinh hoạt truyền thông của bà con trong ấp. Bà con nghĩ rằng: dù hài cốt liệt sỹ đã được quy tập về nghĩa trang liệt sỹ, nhưng vong linh của họ vẫn còn quẩn quanh thôn xóm quê hương nên việc tổ chức lễ giỗ hàng năm không chỉ là “uống nước nhớ nguồn” mà còn là dịp để bà con bày tỏ tình cảm, cho liệt sỹ bớt quạnh quẽ khói hương khi ngã xuống trên quê hương họ.
Một nguời mẹ liệt sỹ là má Nguyễn Thị Tưng, 86 tuổi ở xã Châu Hòa, huyện Giông Trôm, tỉnh Bến Tre. Sau hàng chục năm lặn lội tìm tung tích con trai mình, khi biết con má là liệt sỹ Lê Minh Huệ, chiến sỹ tiểu đoàn 263 hy sinh tại ấp cầu Ván, An Lục Long, Châu Thành, Long An má đã lặn lội đến tìm. Dù không thể tìm được mộ con nhưng má biết rằng con trai má là 1 trong số 130 liệt sỹ đã dược nhân dân địa phương quy tập vào nghĩa trang trong một ngôi mộ tập thể và được tận mắt chứng kiên hình ảnh người dân địa phương tổ chức đám giỗ cho con trai má và đồng đội má đã òa khóc và nói - Như vậy là tui mãn nguyện lắm rồi!
Từ ngôi miếu đơn sơ thành khu tưởng niệm
Nghĩa tình nối tiếp nghĩa tình, để tri ân và tôn vinh sự hy sinh của các liệt sĩ Tiểu đoàn 263, theo đề xuất của thân nhân liệt sĩ và nhân dân xã An Lục Long, huyện Châu Thành đã mở rộng và xây dựng Khu tưởng niệm liệt sĩ Tiểu đoàn 263 được khang trang hơn; với các hạng mục gồm đền thờ, khu mộ gió, khu nhà lưu niệm,…với tổng diện tích trên 6.000 m². Tổng kinh phí của dự án là hơn 20 tỷ  đồng (kinh phí này được huy động của 3 tỉnh Long An, Tiền Giang và Bến Tre).
Năm 2022, công trình thi công cải tạo, nâng cấp Đền thờ liệt sĩ Tiểu đoàn 263, Quân khu 8 đã hoàn thành và đón nhận bằng xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh. Khi khu tưởng niệm hoàn thành, đưa vào sử dụng đáp ứng được nguyện vọng thiết tha của các cựu chiến binh và thân nhân các liệt sĩ Tiểu đoàn 263, cùng cán bộ, chiến sĩ và nhân dân 3 tỉnh Long An, Bến Tre, Tiền Giang; thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn," góp phần thiết thực vào công tác giáo dục truyền thống cách mạng của dân tộc./.


 
 
​